مقالات

وضعیت باغداری پسته در تابستان سال جاري

تابستان را باید یکی از مهم‌ترین فصول در مدیریت باغ پسته دانست؛ زیرا این فصل از سال ازیک‌طرف با بسیاري از مراحل کلیدی نمو درختان پسته و از طرفی دیگر با عوامل نامساعد محیطی به‌ویژه دماهای بالا و طغيان آفات كليدي همانند پسیل معمولي پسته همراه شده است. آنچه مسلم است مدیریت نامناسب تابستانه علاوه بر کاهش قابل‌توجه محصول در سال جاري سبب ضعف در بنیه درختان و کاهش ملموس ارزش اقتصادی باغ در سال‌های پیش روی می­گردد. 

اهميت گرمازدگي درختان در سال جاري

محصول سال گذشته به همراه پاییز و زمستانِ نه‌چندان سرد، سبب مصرف حجم قابل‌توجهی از ذخایر غذایی درختان گردیده است. به این موضوع پیامدهای عدم تأمین نیاز سرمایی و شوک سرمایی انتهای فصل زمستان را که سبب تأخیری بی­سابقه در بیداری درختان پسته شد نيز اضافه مي­گردد. مجموع این عوامل در بسیاری از باغ­های پسته سبب کاهش میزان رشد رویشی و به دنبال آن کاهش سبزینگی و اندازه تاج (سایه‌انداز) درختان گردید. همان‌طور كه می­دانیم برگ‌ها مهم‌ترین سازوکار درختان جهت کاهش خسارت گرمازدگی هستند که هم سبب کاهش نفوذ اشعه خورشید به داخل تاج درخت و هم با افزایش تعرق همانند یک کولر سبب تعدیل دمای تاج درخت می‌گردند. همچنين تأخیر در بيداري درختان پسته مي­تواند فرصت تكامل و رسوب كلسيم در پوست استخواني ميوه را محدود كرده و حساسيت ميوه­ها نسبت به آفتاب‌سوختگی را افزايش دهد. جالب است بدانيم كه برخلاف برگ، ميوه پسته داراي سازوكار مؤثری جهت كاهش دماي خود نبوده و دماي آن، هم دما با محيط و حتي به 2 درجه بالاتر از آن هم مي­رسد و اين برگ‌ها هستند كه وظيفه حفاظت از ميوه را برعهده دارند.

بنابراین باتوجه‌به پوشش برگی کمتر درختان و تابستان سوزاني که مطابق پيش­بيني­ها با آن روبرو هستيم، مدیریت صحیح باغ جهت کاهش خسارت گرمازدگی اهميت بالاتری در سال جاری پیدا کرده است.

مدیریت صحیح آبیاری و تغذیه، حفظ علف‌های هرز در حد متعادل که با درخت ایجاد رقابت نکند، استفاده از ترکیباتی همچون سیلیکات پتاسیم، کائولین، گچ و اسیدهای آمینه می­تواند در جهت کاهش خسارت گرمازدگی و آفتاب‌سوختگی میوه مؤثر واقع گردد. علاوه بر موارد ذكر شده استفاده از سایبان­ها راهکار مؤثرتری است؛ اما این روش نیازمند هزینه بالای احداث و از آن مهم‌تر شرايط سخت نگهداری است که کاربرد آن را محدود می‌سازد.

باید توجه داشت كه از زمان شروع پرشدن مغز تا اواسط این دوره (نیم مغزی) شدت خسارت گرما بیشتر و خسارت اقتصادی آن به میوه شدیدتر بوده و نيازمند توجه بيشتري است.

مديريت آبياري و تغذيه

گرماي هوا ازیک‌طرف و فرصت كوتاه­تر رشد از طرفي ديگر به اهميت آبياري و تغذيه درختان پسته افزوده است. هر يك درجه سانتيگراد افزايش دما از حد آستانه مطلوب، مي­تواند نياز آبي گياهان را 10 تا 15 درصد افزايش دهد كه عدد قابل‌توجهی است.

اگرچه سال باغي با تأخیر آغاز گرديده است؛ اما وقفه قابل‌توجهی در شروع پرشدن مغز ايجاد نشده است. اين موضوع مي­تواند سرعت انتقال مواد غذايي به ميوه را افزايش دهد كه نتيجه آن با زردي بيشتر برگ‌های اطراف ميوه مشخص مي­گردد. اين زردي برگ به همراه گرمي هوا به‌ویژه در باغ­هايي كه دچار كمبود آب هستند مي­تواند منجر به خشكي برگ‌های اطراف خوشه شود. اين خشكي برگ‌ها به نوبه خود سبب تشديد خسارت گرما و آفتاب‌سوختگی ميوه­ها و به دنبال آن تكميل زنجيره خسارت مي­گردد. همچنين سرعت بالاي انتقال مواد غذايي در صورت مديريت نامناسب تغذيه و آبياري مي­تواند با عدم جايگزيني به‌موقع ذخاير غذايي درختان مسبب ضعف و زوال آنها در سال­هاي پيش روي گردد.

بنابراين در سال جاري، تغذيه پس از برداشت علاوه بر تغذيه تابستانه از اهميت بالاتري برخوردار است. باغداران نبايد بعد از برداشت محصول باغ را به حال خود رها كنند و از فرصت تغذيه پس از برداشت جهت بهبود وضعيت ذخاير غذايي درختان در سال جاري حداكثر استفاده را ببرند. در سال‌های مشابه سال جاري از لحاظ فعل‌وانفعالات فيزيولوژيكي-بیوشیمیایی اهميت پتاسيم در مديريت تغذيه بيشتر از قبل احساس مي­گردد. همچنين محلول‌پاشی نيترات پتاسيم به ميزان 4 كيلوگرم در هزار ليتر آب در طول دوره پرشدن مغز مؤثرتر از قبل خواهد بود. 

باتوجه‌به افزايش علائم ضعف و زردي درختان در سال جاري محلول‌پاشی فسفيت پتاسيم نيز می‌تواند به‌عنوان يك كود-دارو در جلوگيري از تحليل بنيه درختان مفيد واقع گردد.

مديريت آفات

تأخیر در آغاز بيداري درختان در سال جاري خود مسبب رخدادهاي کم‌نظیری گرديده است كه متناسب با آن فرصت­ها و تهديدهاي متعددي در اختيار ما قرار داده است. يكي از اين مواد ظهور ديرهنگام آفت كليدي و مخرب پسيل پسته است. اين تأخیر سبب گرديده كه شروع فعاليت آفت با روزهاي گرم سال هم­زمان شود در تخم­ريزي و به دنبال آن رشد و نمو پوره­ها اخلال ايجاد گردد. همچنين در زمان ظهور پسيل كوتيكول برگ‌ها نسبت به سنوات پيشين ضخيم­تر شده و شرايط را براي فعاليت پسيل سخت­تر كرده است. از طرفي جمعيت حشرات مفيد برخلاف پسيل در سال جاري بسيار بالا است. بنابراين سال جاري فرصتي استثنائي در اختيار ما قرار داده است كه بتوانيم جمعيت افسارگسیخته پسيل را بهتر كنترل کرده، اين آفت را با جمعيت پايين­تري به خواب زمستاني رهسپار كنيم و در سال­هاي آينده نيز اميدوار به كاهش جمعيت آن باشيم. لازمه موفقيت در اين امر عدم استفاده از سموم يا استفاده از سموم کم‌خطر است. باتوجه‌به انعطاف­پذيري و سازگاري خارق­العاده اين آفت، استفاده از سموم پرخطر مي­تواند تمامي معادلات را بر هم زده و در چشم به هم‌زدنی جمعيت پسيل را طغياني گرداند.يكي ديگر از آفات زيان­آور تابستانه در باغ­های پسته، سن سبز می‌باشد. در سال جاري جمعيت سن سبز برخلاف پسيل نسبتاً بالا است. جمعيت بالاي اين آفت توانايي آن را دارد كه تقریباً تمامي محصول يك باغ را نابود كند. بنابراين امسال پايش جمعيت سن سبز به‌ویژه در باغ­هايي كه منتهي به دشت يا زمين­های غيرمشجر مي­گردند امري ضروري است.

مديريت بيماري­ها

تابستان فصلي است كه همگام با افزايش دما، علائم بيماري­ها در باغ پديدار مي­شود. اين علائم خود را به‌صورت خشكيدگي، زردي، ضعف و زوال تدريجی درخت نشان مي­دهند. اما زمان مبارزه با اكثر بيماري­ها فصل تابستان نيست.

از آنجا كه مطابق با سيكل زندگي نماتدها، لاروهاي سن 2 در مردادماه آزاد مي­گردند. اين زمان از سال يكي از مراحل مهم در كنترل بيماري نماتد بوده و بهتر است از تركيبات بيولوژيكي جهت كنترل نماتد در اين زمان استفاده شود. همچنين در صورت آلوده بودن باغ به بيماري گموز مي­توان مطابق دستورالعمل عليه اين بيماري، در انتهای تابستان يعني شهریورماه و پس از برداشت محصول مبارزه را آغاز نمود.برخي از بيماري­هاي لكه برگي همانند آلترناريا با گرم‌شدن هوا علائم خسارت ناشي از فعاليت بهاره خود را در فصل تابستان نشان مي­دهند. اين علائم خسارت در رقم احمدآقايي بيشتر نمايان مي­گردد و موجب خشكيدگي لكه­اي برگ‌ها مي­شود. اما به دليل دماي بالا و رطوبت پايين هوا در طول تابستان فعاليت اين بيمارگرها مختل شده و نياز به مبارزه شيميايي نيست.

هرس تابستانه

تابستان فصل مناسبي براي هرس فرم و باردهي درختان پسته نيست. در اين فصل بهتر است تنها به حذف پاجوش­ها، شاخه­هاي شكسته و مزاحم بسنده كرد. همچنين در صورت وجود سرخشكيدگي زياد كه نيازمند حذف در فصل رشد مي­باشد، بهتر است اين عمليات را به اواخر بهار و اوايل تابستان موکول كرد. بهترين زمان هرس درختان پسته، از زمان آغاز خواب زمستانه تا فاصله يك الی دوهفته‌ای قبل از شروع تورم و بيداري درختان است.

عمليات خاک‌ورزی

جذب سديم و مسموميت ناشي از آن در درختاني همانند پسته كه داراي ريشه از نوع فراتوفيت هستند در فصل تابستان به حداكثر ميزان خود مي­رسد. بنابراين هرگونه عمليات خاک‌ورزی كه موجب برهم‌خوردن خاك و هدايت شوري به محدوده ريشه شود سبب خسارت قابل‌توجهی به درخت مي­گردد كه اين علائم مي­تواند تا چندين سال روي درختان مشاهده و موجب کاهش چشمگیر باردهي اقتصادي باغ شود. انجام عملياتي همچون تيلر و پاكني باغ در اين فصل بلامانع است؛ اما حفظ علف‌های هرز در حد متعادل مي­تواند خسارت گرمازدگي را كاهش دهد.

آنچه در اين نوشتار آورده شد مختصري از عمليات تابستانه مطابق با شرايط ويژه سال جاري بوده است و اميد است باغداران با رعايت موارد ذكر شده، تهديدات اين سال را به حداقل رسانده و از فرصت­هاي آن حداكثر استفاده را ببرند.