مقالات

پسته‌کاری

پسته‌کاری به دو صورت «کاشت بذر» و «کاشت نهال پسته» انجام می‌شود. در ادامه نکات مهم مربوط به هر روش شرح داده شده است.

کاشت بذر

تهيه‌ بذر پسته

در حال حاضر، مناسب‌ترين بذر جهت توليد نهال پسته، رقم بادامي زرند و قزويني مي‌باشد. به طور کلي بايد از درستي موارد زير در تهيه‌ بذر پسته اطمينان حاصل شود: 

• منبع درختان بذرگيري‌شده به طور كامل مشخص باشد؛ يعني بذور از درختان شناسنامه‌دار تهيه شوند؛
• ترجیحاً بذر از پسته‌ سالم، درشت و حتي المقدور خندان همان سال انتخاب شود؛
• بهتر است پوست‌گيري پسته‌ها با دست انجام شده و پسته‌ها در آفتاب خشك شده باشند؛
• بایستی بذرها تا زمان كاشت در جاي خشك و خنك نگهداري شوند.
  

تيمار و آماده‌سازي بذر پيش از کاشت

پس از تهيه‌ بذر لازم است با انجام اقدامات زير، شرايط مناسب را براي جوانه‌زني بذر فراهم نمود تا بذرها يکدست و با درصد بالا جوانه بزنند.

• بهتر است جهت ضدعفونی بذرها از محلول مايع سفيدكننده (هيپوكلريد سديم 5/5 درصد) 20 درصد (چهار ليوان آب و یک ليوان مايع سفيدكننده) به مدت 15 دقيقه استفاده شود و پس از آن پسته‌ها چند بار شستشو داده‌شوند.
• پس از ضدعفونی، بایستی بذرها به مدت 12 ساعت در آب خيسانده شوند. بهتر است دماي آب حدود 25 درجه سانتي‌گراد باشد و حداقل يكبار تعويض شود. براي بذرهاي ناخندان(دهان‌بست) مدت خيساندن به 24 ساعت افزايش می‌يابد.
• مجدداً بذور پسته به مدت 15 تا 20 دقیقه در محلول مايع سفيدكننده 20 درصد ضدعفونی شده و با آب فراوان شستشو شوند.

کاشت بذر

•  قرار داده شوند. بايد دقت شود بذرها بههيچوجه خشك نشوند. به طور معمول، در این حالت پسته‌ها پس از دو روز شروع به جوانه‌زني مي‌کنند. بلافاصله پس از جوانه‌زدن، بایستی بذرها در محل مورد نظر كاشته شوند.
•   براي کاشت بذر در سطح وسيع، در صورت اطمينان از قدرت جوانه‌زني بالاي بذر، توصيه مي‌شود بذور پس از خيساندن و ضدعفوني در محل مورد نظر كاشته شوند. اين روش براي جلوگيري از شيوع كپك‌زدگي بذرها بسيار مؤثر است.
• محل قرارگرفتن بذر در بستر كشت به نحوي باشد كه قسمت شكمي بذر روي خاك قرار گيرد تا از پيچيدگي ريشه در محل طوقه جلوگيري شود. نهال‌هايي كه پيچيدگي ريشه دارند معمولاً رشد ضعيف‌تري داشته و انتقال آب و موادغذايي با اشكال صورت مي‌گيرد.
•   عمق كاشت پسته دو تا سه برابر طول پسته مي‌باشد (دو بند انگشت) و روي بذر كاشته شده بايستي ماسه بادي خالص و شيرين استفاده شود تا از سله بستن خاک و اختلال در بيرون آمدن شاخساره از خاك جلوگيري شود.
•  بهترين روش جهت احداث باغ پسته، کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی است چرا که در این حالت گیاه با محدودیت فضا جهت رشد ریشه و پیچیدگی آن مواجه نشده و از طرف دیگر فرآیند انتقالی وجود ندارد تا درحین آن به سيستم ريشه آسیب وارد شود.

کاشت مستقیم بذر در شرایط سيستم آبياري غرقابي:

• در يك طرف پشته گودال‌هايي با عمق3-4 سانتي‌متر و با فاصله 4-2 متر از يكديگر ايجاد و پس از  قرار دادن دو تا سه عدد بذر در عمق 4- 3 سانتي‌متري خاك، روي آنها با ماسه بادي شيرين پوشانده خواهد شد.
•  در زمين‌هاي داراي شوري خاک بيشتر از 6 و كمتر از 10 دسی‌زیمنس برمتر و يا شوری آب آبياري بيشتر از 4 و كمتر از 8 دسي‌زيمنس بر متر، پس از آماده‌سازي زمين به منظور احداث باغ، عرض جوي‌هاي كشت 5/1-1متر و طول آنها بسته به روش آبياري، بافت خاك و شيب زمين بين50 تا 100 متر در نظر گرفته و كشت بذور در وسط كرت انجام مي‌گيرد. گودال‌هايي با عمق 4-3 سانتي‌متر و با فاصله 4-2 متر از يكديگر ايجاد کرده و 3 تا 4 بذر پسته داخل هر گودال قرار می‌دهند، به نحوي كه قسمت شكمي بذر روي خاك قرار گيرد. سپس روي بذرها را با ماسه شیرین می‌پوشانند.

 کاشت مستقیم بذر در شرایط سيستم آبياري قطره‌اي:

بعد از تسطيح زمين و اصلاح خاك در محل كاشت، سه عدد بذر در عمق 4- 3 سانتي‌متري خاك در محل قطره‌چكان‌ها كاشته شده و روي آنها با ماسه بادي شيرين پوشانده شود.

 چند نکته در کاشت بذر:

• جهت در امان ماندن بذور و نهال تازه سبز شده از خسارت جانواران، مي‌توان روي محل كاشت را با ظروف شفاف پلاستيكي بصورت وارونه پوشانيد.
• بسته به شرايط آب و هوايي و كيفيت آب موجود، پس از سبز شدن بذور هر 3 تا 5 روز يكبار آبیاری انجام مي‌شود.
• لازم به ذكر است روش مستقيم كاشت بذر فقط در سال اول احداث باغ امكان‌پذير بوده و جهت واكاري در همان سال و يا سال بعد بايد از نهال‌هاي گلداني استفاده نمود.
• توصیه‌می‌شود در زمين‌هاي داراي شوري خاک بيشتر از 10 دسی‌زیمنس برمتر و يا شوری آب آبياري بيشتر از 8 دسي‌زيمنس برمتر به دليل كاهش جوانه‌زني بذر و احتمال خشك شدن نهال‌هاي تازه روئيده، و همچنين جهت واكاري در باغ‌هاي پسته قديمي از نهال‌هاي پسته گلداني و يا گلبري استفاده شود.

كاشت نهال

• نهال ها بایستی از نهالستان‌های معتبر تهیه شوند و توصیه می‌شود حتما نهال و خاک آن را به آزمایشگاه برده تا سلامت آنها از نظر آلودگی به قارچ ها، باکتری و سایر عوامل بیماری زا به ویژه نماتد مورد سنجش قرار گیرد.
• هنگام تهیه نهال دقت شود تا فاقد پیچ خوردگی در طوقه (یقه) و ریشه باشد. پیچ خوردگی در طوقه و ریشه باعث اختلال در حرکت آب و مواد غذایی شده و رشد طبیعی نهال را تحت تاثیر قرار می دهد.
• خاک دور ريشه نهال‌ها در حين حمل و نقل به مزرعه و كاشت بايد مرطوب نگه‌داشته شود و حتی الامکان سعی شود تا در هنگام جابجایی شکسته نشده و کمترین آسیب به ریشه نهال وارد آید.
• در صورتي‌كه در اثر شرايط آب و هوايي نامناسب، كاشت نهال‌ها با تأخير انجام می‌شود، نبايستي نهال‌ها با خشكي و تنش مواجه شوند.
• در صورتي‌كه توده ريشه فشرده شده در ته كيسه پلاستيكي وجود دارد، بهتر است حدود  5/2 سانتي‌متر از پايين گلدان‌هاي پلاستيكي حذف شود. با اين كار رشد و توسعه ريشه‌هاي جديد با محدوديت كمتري انجام مي‌شود.
• نهال‌ها در كمي بالاتر از سطح خاك در درون چاله قرار داده مي شوند. اين كار پايين رفتن نهال را بعد از آبياري جبران كرده و از تجمع رطوبت زياد در اطراف طوقه (محل خروج نهال از خاك) جلوگيري مي‌كند.
• پس از كاشت و پر كردن گودال، بايستي خاك اطراف نهال فشرده شود تا مقدار نشست خاك به حداقل ممكن كاهش يابد.
• بلافاصله پس از كاشت نهال و برای خارج کردن هوای دور ریشه، آبياري صورت گیرد؛ در غير اين صورت درصد گيرايي نهال كاهش مي‌يابد. دور آبياري مناسب برای نهال کاشته شده، بسته به شرايط آب و هوايي و كيفيت آب موجود، بین 7 تا10 روز يك بار است.
• در مناطقی بادخیز بهتر است بلافاصله بعد از كاشت نهال، قيمی در فاصله 8 سانتيمتري از نهال در جهت باد استفاده شود، تا تنه به‌طور عمودي رشد كرده واز خم شدن و شكسته شدن آن در اثر وزش باد جلوگيري شود.
• حذف علف‌هاي هرز در اطراف تنه نهال‌ها در اولين سال كاشت ضروري است. در ابتداي فصل رشد، پاجوش‌هايي كه تا فاصله20 سانتيمتري از سطح خاك رشد كرده‌اند، به منظور سهولت در كنترل علف‌هاي هرز قطع مي‌شوند.
• جهت استقرار بهتر نهال‌ها در خاك، بهتر است عمل جابجايي نهال‌ها بعد از برگريزي در فصل پاييز و يا قبل از شروع رشد رويشي در بهار انجام شود. بهترين زمان انتقال نهال به مزرعه در آبان ماه مي باشد. انتقال نهال به مزرعه در روزهاي يخبندان باعث از بين رفتن ريشه ها در اثر تماس با هواي سرد مي شود.
• انتقال نهال در زمان شروع رشد ريشه‌ها دراواخر اسفند ماه باعث از دست رفتن مقداري از رشد جديد ريشه شده و در اثر تنش به گياه در اثر انتقال، زمان زيادي از دوره رشد ريشه‌ها در اسفند ماه از دست مي‌دهد، بنابراين با كاهش رشد ريشه‌ها رشد قسمت هوايي نيز محدود مي‌گردد. هر چه در انتقال نهال به مزرعه با تاخير صورت گيرد، كاهش رشد قسمت هوايي را به دنبال دارد.