مقالات

آبشویی خاک‌های شور

شوری خاک و تجمع بیش از حد املاح در خاک، عامل نابودي بسياري از تمدن­هايي بوده است كه اساس آن‌ها كشاورزي همراه با آبياري بوده است، به‌ویژه در مناطقي كه مديريت آب آبياري و زهكشي خاك اصولی نبوده است. خاك شور به خاكي گفته مي­شود كه غلظت املاح محلول در آن به حدی باشد كه عملكرد گیاه را كاهش دهد، مشروط بر آنكه ساير عوامل مانعي براي رشد محصول ايجاد نكنند. از اين تعريف به‌خوبي استنباط مي‌شود كه شوري مفهومي وابسته به گياه است. بنابراين در كشاورزي مدرن، شوري در سيستم‌هايي مركب از خاك، آب و گياه تعريف می‌شود. بدين ترتيب در شرايط مساوي، خاكي با غلظت معيني از املاح محلول ممكن است براي يك گياه شور و براي گياه ديگر شور نباشد. تحمل گیاهان به شوری باقابلیت هدایت الکتریکی (ECe) عصاره اشباع نمونه­های خاک در ارتباط است. هرچه غلظت نمک در محلول خاک (آب خاک) بیشتر باشد، قابلیت هدایت الکتریکی (ECe)  نیز بیشتر خواهد بود. پژوهشگران، قابلیت هدایت الکتریکی  ۷ تا 5/7 دسی‌زیمنس بر متر را به‌عنوان آستانه تحمل پسته به شوری در نظر گرفته­اند. البته لازم به ذکر است حد آستانه تحمل شوری به رقم گیاه، مراحل رشد و... نیز بستگی دارد.

 به‌طورکلی، خاك­ها در صورتي شور مي­شوند كه موازنه ورود و خروج املاح در خاک مختل گردد. اگر مقدار املاحي كه در یک‌زمان معين به حجم معيني از خاك وارد مي­گردد بيشتر از املاحي باشد كه طي همان دوره از همان خاك خارج مي­گردد، خاك به سمت شورشدن پیش مي­رود. باتوجه‌به اینکه خاك­هاي شور محدود به مناطقي هستند كه آب كافي براي آبشويي و خروج نمك­ها از منطقه رشد وجود ندارد، براي مديريت طولانی‌مدت، نياز است مقدار نمك ورودي به خاك با مقدار نمك خروجي برابر باشد و به‌عبارت‌دیگر توازن نمک در خاک وجود داشته باشد. بر اساس توازن نمک، نياز آبشويي تعریف می­گردد. نياز آبشويي مقدار آبی است که علاوه بر نیاز آبی گیاه باید به زمین داده شود تا شوري ناحيه ريشه را در محدوده قابل‌تحمل گياه نگه دارد. به‌عبارت‌دیگر، بخشي از آب آبياري كه بايد از ناحيه ريشه عبور كند تا از تجمع نمك و اثرات سوء آن بر رشد گياه جلوگيري نمايد. نیاز آبشویی به مقاومت گیاه به شوری و غلظت نمک در آب آبیاری بستگی دارد.

برای مطالعه متن کامل، مقاله را دانلود نمائید.