ماهنامه پسته- وضعيت ابتداي فصل رشد و اتفاقات بوقوع پيوسته در اين دوره مانند؛ تلقيح نامناسب، کاهش تعداد دانه در خوشه و اختلالات رشد ميوه ها، ما را بر آن داشت که در پي پيدا کردن پاسخ و اطلاع رساني براي اين اتفاقات باشيم. در ادامه مطالب ارائه شده در شماره هاي پيشين ماهنامه پسته حول اين موضوع، در اين شماره نيز، نظر يکي از کارشناسان پسته در مورد عوامل محيطي موثر بر پسته در طول فصل رشد جويا شديم. آنچه در ادامه مي آيد نظر مهندس حسين رضايي در اين خصوص است.
عوامل محيطي براي باغدار قابل کنترل نبوده و يا کنترل آنها خيلي گران است. اين اتفاقات منطقه اي است و نمي تواند فقط در يک مزرعه يا باغ رخ دهد؛ گرچه شدت آن مي تواند در يک باغ کم و زياد شود، لذا هيچ زمان فقط يک يا چند باغدار نمي توانند در يک منطقه اعلان خسارت کنند به نحوي که باغداران مجاور آنها هيچ مشکلي نداشته باشند. البته اثرات عوامل اقليمي (محيطي) مي تواند در مورد يک رقم خيلي زياد و در مورد رقم ديگر خيلي کم باشد و يا اصلاً وجود نداشته باشد.
درجه حرارت يکي از عوامل موثر بر زمان و طول دوره گلدهي درختان ميوه از جمله پسته است.
با افزايش دما در ابتداي فصل رشد، گياه وارد مرحله فعال شده و به مرور زمان مراحل بعدي رشد شامل گرده افشاني، لقاح و تشکيل ميوه ادامه مي يابد.
چنانچه در طول اين دوره شرايط نامساعد حرارتي ايجاد شود، رشد و نمو گل و ميوه دچار خسارت مي شود.
زمان گلدهي يکي از بحرانيترين مراحلي است که تحت تاثير خسارت ناشي از افزايش يا کاهش دما قرار مي-گيرد. سرعت جوانه زدن دانه گرده و سرعت رشد لوله گرده با افزايش دما افزايش مي يابد. از طرفي طول عمر کيسه جنيني و تخمک و همچنين طول دوره گلدهي در درختان نر و ماده با افزايش دما کاهش پيدا مي کند.
دماهاي بالا باعث خشک شدن سطح کلاله شده و طول دوره پذيرايي دانه گرده در گل ماده را کاهش مي دهند. بهترين دما براي گرده افشاني 15 تا 22 درجه سانتيگراد مي باشد. دماي زير 4 درجه سانتيگراد(چهارم فروردين سال جاري) احتمال سرمازدگي را افزايش مي دهد. دماي بالاتر از 32 درجه سانتيگراد (23و8 فروردين ماه) در زمان گرده افشاني زيان آور بوده و باعث از بين رفتن مادگي مي شود. طبق آمار اداره هواشناسي، ميانگين دماي رفسنجان در فروردين 94 حدود 2/2 درجه گرمتر از مدت مشابه سال قبل بوده است.
اثر نوسانات دمایی بر ریزش جوانه گل باز شدن تعدادی از جوانه های گل به صورت ضعیف
خسارت باد زدگی تلقیح ناکافی
اثر سرمازدگی عدم تلقیح گلها در اثر خسارت باران
کمبود پتاسیم عدم تشکیل جوانه گل
ريزش خوشه هاي گل باز شده
در اکثر مناطق شهرستان رفسنجان جوانه هاي گل رقم اکبري به مرحله شکوفايي رسيده ولي قبل از تشکيل ميوه خشک و به مرور ريزش کرده بودند.
با بررسي ها مشخص گرديد علت ريزش اين خوشه ها افزايش دما و کاهش رطوبت نسبي در دهه سوم فروردين ماه همزمان با اوج گلدهي رقم اکبري است. گرمي هوا (بالاي 32 درجه سانتيگراد) باعث از بين رفتن مادگي گلهاي ماده در زمان گلدهي و همچنين کاهش عمر کيسه جنيني و کاهش دوره گرده افشاني موثر شده و به تبع آن انجام عمليات گرده افشاني را با مشکل مواجه کرده است. با توجه به شرايط اقليمي محلي خاص ، خاک، تغذيه و آبياري حاکم بر هر منطقه، ميزان رشد و توسعه گلدهي و تشکيل ميوه، درصد ريزش مناطق مختلف متفاوت بوده که بيشترين ريزش در منطقه انار و کشکوئيه مشاهده شد.
عدم تشکيل جوانه هاي گل سال آتي بر روي شاخه هاي فصل جاري
با شروع رشد رويشي در سال جاري و افزايش درجه حرارت محيط، رشد رويشي افزايش يافته و از تشکيل و توسعه جوانه هاي گل جلوگيري شده است. گرماي بالاي هوا باعث عدم گلانگيزي در جوانه ها شده و جوانه ها بصورت رويشي باقي مانده اند. علت بوجود آمدن جوانه هاي رويشي به دليل رشد سريع شاخه در اثر افزايش دما و مساعد شدن شرايط رشد رويشي بوده است؛ به طوري که پس از متعادل شدن درجه حرارت محيط، رشد شاخه ها بطئي و تشکيل جوانه هاي گل نيز در قسمت هاي بالاي شاخه انجام گرديده است. در بين ارقام مختلف رقم اکبري، کله قوچي و فندقي در بيشتر شهرستان هاي استان کمترين جوانه گل براي سال آينده تشکيل شده است که توليد محصول سال آينده را به شدت تحت تاثير قرار خواهد داد و دو سال off را پشت سر هم تجربه خواهيم کرد. لذا ميطلبد باغداران هزينه هاي باغ را تا 30 ماه آينده که چشمشان به محصول مي افتد مديريت نمايند. ضمناً در سال 1387 نيز ارقام فندقي، کله قوچي تشکيل جوانه گل مناسبي نداشتند.
ريزش جوانه هاي متورم شده قبل از شکوفايي کامل
عدم برطرف شدن نياز سرمايي رقم اکبري و فندقي در پاييز و زمستان سال 93 باعث ريزش جوانه هاي گل و تاخير در گلدهي شده است. البته نوسانات دمايي در اسفندماه 1393(4 الي 9 اسفند و 20 اسفند) نيز باعث ايجاد عوارض جانبي بر روي رشد، گلدهي و ميوه دهي شده است که خشک شدن و ريزش جوانه هاي گل باز شده، ريزش برگ، خوشه و ميوه و عدم تشکيل جوانه گل نيز از علائم خسارت آن است.
عوامل موثر بر ميزان خسارت
بافت خاک:
با توجه به اثر بافت خاک روي زمان گلدهي، در شرايط بافتهاي سبک ارقام ديرگل مانند اکبري و چروک خورده زودتر به مرحله گلدهي رسيده و ميوه آن در زمان وقوع گرماي شديد تشکيل شده و مقاومت بيشتري داشته و کمتر دچار خسارت شده است. اما ارقام متوسط گلي که در بافت هاي سنگين کشت شده اند خسارت بيشتري متحمل شده اند.
نوع رقم:
با توجه به زمان وقوع گرما، بيشترين خسارت متوجه رقم اکبري شده که در آن زمان در مرحله گلدهي بوده است ولي در ارقام کله قوچي و احمدآقايي به دليل گلدهي زودتر و تشکيل ميوه خسارت نديده يا خسارت جزئي است.
رطوبت نسبي باغ:
در شرايطي که به نحوي افزايش رطوبت از طريق آبياري، محلولپاشي و سمپاشي در باغ ايجاد شده بود با توجه به متعادل شدن درجه حرارت، اثرات خسارت کمتر به چشم ميخورد. پس آبياري و مرطوب نگه داشتن سطح باغ در زمان گرماي شديد، خسارت گرمازدگي را کاهش داده است.
آبياري و تغذيه:
در شرايطي که تغذيه درختان و آبياري بطور مناسب و مطلوب انجام شده بود، باعث گلدهي زودتر ارقام متوسط و دير گل شده و در نتيجه خسارت بسيار کمتر از شرايطي بوده که تغذيه درختان و آبياري آن ها بطور مطلوب انجام شده است.
وجود درختان نر:
کمبود درختان نر مناسب (گرده دهنده) و فقدان گرده کافي در زمان گلدهي رقم احمدآقايي و اکبري نيز يکي از عوامل تنکي خوشه ها بوده است. لذا ميزان تشکيل ميوه در درختان نزديک به درختان گرده دهنده بالاتر از ساير درختان بوده لذا توصيه مي شود با توجه به وجود اندک درختان نر در باغات در زمان هرس در زمستان از بريدن اين درختان جلوگيري بعمل آيد. بنابراين نسبت مناسب تعداد درختان نر بر ماده و همزماني گلدهي با درختان ماده از اهميت بالايي برخوردار مي باشد.
استفاده از روغن ولک در زمستان:
استفاده از روغن ولک جهت برطرف شدن نياز سرمايي و تسريع گلدهي در غلظت هاي بالاي 40 در هزار نيز موثر بوده است و با توجه به بارندگي هايي که در نيمه دوم بهمن بوقوع پيوست روغن پاشي هايي که نزديک به بارش باران يا برف بوده است اثر کمتري داشته اند بطوريکه بعد از بارندگي اثر روغن بطور کلي از روي درخت پاک شده است و باغداراني که بعد از بارندگي مجدداً اقدام به روغن پاشي کرده اند محصول قابل قبول تري در باغ شان دارند.
باد:
وجود بادهاي ملايم با سرعت km/h 10 در زمان گلدهي الزامي است ولي بادهاي گرم و خشک، طوفاني و همراه با گرد و غبار مشکل ساز است(بادهاي 50 کيلومتر در ساعت، 3، 7 و 29 فروردين ماه).
باد موجب تعرق شديد و خشک شدن مادگي و کاهش قدرت باروري دانههاي گرده مي شود و در مجموع گرده افشاني گياهان را مختل ميسازد و موجب خشکي خوشه ها ميشود.
حسين رضايي تاج آبادي
کارشناس ارشد باغباني
کارشناس ارشد باغباني