اصلاح باغات پسته از طریق جوانسازی و تغییر رقم

حجت حسنی عضو پیوسته انجمن پسته ایران

پسته يکي از مهمترين محصولات صادراتي ايران به شمار مي رود که درحوزه صادرات غيرنفتي در اغلب موارد در صدر محصولات صادراتي ايران قرار دارد. در سالهای گذشته این محصول صادراتی دردنیا بدون رقیب یکه تازی می کرد. ولی با ورود رقیبی مجهز به سلاح علم و تکنولوژی، این صنعت نیاز به بازنگری اساسی در روشهای سنتی دارد. لذا واژه هایی همچون بهره وری در واحد سطح ، هزینه های تولید ، هرس مناسب ، استفاده بهینه از آب ، دفع موثر آفات و مکانیزاسیون از جمله مسائلی میشوند که نیاز به تامل بیشتری نزد باغداران پسته خواهند داشت. در اکثر باغات قدیمی تولید اقتصادی نیست و درختان در اثر نگهداری و تربیت نادرست باردهی قابل توجهی ندارند و عمر اقتصادی آنها به پایان رسیده است .در اینجا سوالاتی در ذهن متبادر می شودکه:
آیا این درختان ارزش نگه داشتن دارند؟آیا رشد رویشی و زایشی این درختان متوقف شده است؟آیا تغییر رقم پسته توجیه پذیر است؟آیا جوانسازی درختان نسبت به کاشت درختان جدید توجیه زمانی دارد؟آیا در گذشته درختان بطور صحیح تربیت شده است؟آیا شرایط عمومی درختان مناسب است، بدین معنی که اثراتی از بیماری و ضعف در آنها نمایان است؟آیا ریشه درخت پوسیدگی ندارد؟
در بسیاری از باغات قدیمی درختان با نظم و ترتیب مناسبی کاشته نشده اند و اصطلاحاً جنگلی هستند و هرس تربیت مناسبی نیز نداشته اند، لذا با جوانسازی این درختان مسن می توان علاوه بر رسیدن به باردهی بهینه، به این باغات نظم نیز داد.
درختان دارای دو نوع جوانه رویشی ( رشد) و جوانه زایشی ( گل) هستند.
جوانه های رویشی معمولاً در انتهای شاخه ها و و جوانب شاخه های فصل جاری در محل اتصال بین برگ با شاخه قرار دارند. نوع دیگری از جوانه های رویشی جوانه های نابجا هستند که روی چوب قدیمی، جایی که قبلاً جوانه ای وجود نداشته و توسط لایه ضخیمی از پوست درخت پوشانده شده است بوجود می آیند .این جوانه ها می توانند از محل ریشه ، پایه( نرکها) و یا شاخه های اصلی و یا در قسمت زیرین یک هرس شدید نمایان شده و رشد نمایند. شاخه هایی که از این نوع جوانه ها رشد می کنند میتواند به عنوان یک شاخه بارده، تربیت شده و مورد استفاده قرار گیرند. باید در نظر داشت که این نوع شاخه ها در ابتدا نسبت به شاخه های اصلی درختان، ضعیفتر هستند و علت آن این است که این جوانه ها از لایه خارجی چوب گرفته شده اند. با این تفاصیل می توان از این اصل، جهت جوانسازی درختان پسته استفاده نمود. کما اینکه این موضوع بصورت عملی نیز انجام شده و نتایج دلگرم کننده ای نیز داشته است. بطوریکه ظرف 3 تا 5 سال درخت به باردهی قابل قبولی خواهد رسید که از نظر زمانی نسبت به کاشت نهال و دوره انتظار 12 تا 15 ساله به جهت رسیدن به باردهی اقتصادی، توجیه پذیر خواهد بود. در حال حاضر در مناطقی از نوق رفسنجان و زرند کرمان برخی باغداران از این روش برای جوانسازی باغات مسن خود استفاده می کنند.
در روش معمول،که اغلب کشاورزان برای تغییر پیوند استفاده می کنند، برش شاخه ها معمولاً از شاخه های اصلی درخت صورت می گیرد و حتما شاخه ای نیز به عنوان آبکش در نظر می گیرند . ولی با توضیحاتی که به آن اشاره شد روش دیگری که می توان از آن برای جوانسازی درختان مسن استفاده نمود کنده بر ( سیاه بر ) کردن درختان است که علاوه بر جوانسازی می توان به محاسنی همچون قدرت و رشد مناسب ترکه ها ،تک پایه کردن و کوتاه کردن ارتفاع درختان ، هرس تربیت مناسب و انتخاب واریته پرمحصول و زمان کوتاهتر رسیدن به باردهی اقتصادی اشاره نمود. بدین منظور می توان درختانی که از نظر سلامتی در وضعیت خوبی قرار دارند را انتخاب و در اواخر بهمن و اوایل اسفند، زمانی که درختان کاملا در خواب هستد از ارتفاع 50 تا 70 سانتیمتری سطح زمین برش داد باید به جهت جلوگیری از شکستن و یا ترک خوردن تنه درخت سعی شود که برش در سه مرحله انجام گیرد. بنابراین لازم است ابتدا شاخه های فرعی ، سپس شاخه های اصلی و در انتها تنه درخت برش داده شود. بهتر است تنه درخت مقداری مورب بریده شود تا از ماندن آب و رطوبت روی قسمت بریده شده جلوگیری گردد. لازم است به جهت جلوگیری از نفوذ عوامل بیماری زا و قارچها، محل برش نیز با استفاده از قارچ کش و یا چسب باغبانی پوشانده شود. آبیاری درخت بلافاصله پس از برش و همچنین تداوم آن در طول فصل رشد توصیه می شود.
با توجه به اینکه ریشه های این درختان به اندازه کافی بزرگ و قوی هستند و علاوه بر آن به دلیل آنکه قسمتهای هوایی درختان هرش شده و مصرف درخت به حداقل رسیده است، لذا درخت به اندازه کافی دارای ذخیره مواد غذایی بوده و در سالهای ابتدایی نیازی به مواد غذایی( ازت) ندارد. در فصل رشد، بتدریج جوانه ها از بین شکافهای پوست درختان مسن نمایان می شوند. در این زمان از بین جوانه ها می توان جوانه هایی را که از نظر رشد و موقعیت در شرایط مناسب تری روی تنه قرار گرفته اند نگه داشت و بقیه جوانه ها را حذف نمود. جوانه های حفظ شده، در صورت آبیاری مناسب، تا اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد به رشد مناسبی جهت پیوند زدن می رسند که در این زمان می توان با انتخاب یک پیوندک خوب، درختانی جوان و با یک واریته مناسب در اختیار داشت. کما اینکه فرصت برای انجام یک تربیت صحیح نیز بوجود می آید تا بتوانیم از سرمایه هایی که از پدرانمان به میراث گذاشته شده است به خوبی نگهداری و استفاده نمائیم.

2.اصلاح باغات پسته از طریق جوانسازی و تغییر رقم دکتر حسین حکم آبادی محقق موسسه تحقیقات پسته

علاوه بر تغییر رقم با هدف جوانسازی، باید توجه نمود که تغییر رقم در موارد زیر یکی از راههای بهبود راندمان باغ محسوب می گردد. به طور کلی تغيير رقم در مواقعي صورت مي گيرد كه رقم انتخابي با اقليم و شرايط آبي خاكي منطقه سازگاري نداشته باشد. از عوامل آب و هوايي و آبي خاكي موثر بر سازگاري رقم و نهايتا توليد محصول اقتصادي مي توان به موارد زير اشاره نمود:
درجه حرارت
- اگر منطقه داراي سرماي بهاره باشد. در اكثر سالها ارقام زود گل ( مانندكله قوچي) دچار سرمازدگي بهاره خواهند شد كه بهتر است با ارقام دير گل (مانند اكبري) جايگزين شوند.
- برعكس، اگر در منطقه ای زمان گلدهي مصادف با گرماي بالاي 32 درجه سانتي گراد باشد، اكثر ارقام دير گل (مانند اكبري) مواجه با دمای بالا شده و این موضوع موجب خسارت ديدن و از بين رفتن گلهاي ماده مي شود كه بايستي در این مناطق از ارقام زود گل (مانند كله قوچي يا احمد آقايي) استفاده نمود.
- در مناطقي كه داراي سرماي ملايم در زمستان هستند، ارقامي كه داراي نياز سرمايي بالا مي باشند(مانند اكبري) به علت برطرف نشدن نياز سرمايي، دچار اختلال در رشد رويشي و زايشي شده و ميزان محصول تولیدی آنها كاهش مي يابد. در این مناطق بايستي از ارقامي كه داراي نياز سرمايي كمتري هستند (مانند كله قوچي يا احمد آقايي) استفاده نموده و این ارقام جايگزين ارقام موجود شوند.
- هنگامي كه دماي هوا در زمان رشد مغز بيشتر از 45 درجه سانتي گراد شود، برخي از ارقام مانند كله قوچي و ممتاز دچار گرمازدگي مي شوند كه این موضوع ازبين رفتن مغز و حاشیه سوختگي برگ را به دنبال دارد. درچنين مناطقي بايستی از ارقام با تحمل بيشتر مانند اكبري استفاده نمود.
تعداد مناسب درختان نر
توصیه می شود درختان نر 4درصد از باغ را اشغال كنند. در صورتيكه تعداد درختان نر از ميزان توصیه شده كمتر باشدو يا داراي زمان گلدهي متفاوت با رقم باغ باشند و يا در موقعيت مناسبي در باغ قرار نگرفته باشند (حدكثر فاصله مناسب درختان نر در باغ از همديگر 20 متر است) بهتر است از طریق تغییر پیوند، نسبت درختان نر و ماده را بهبود ببخشد .اگر باغ در يك منطقه ايزوله و جدا از باغات ديگر احداث شده ، بهتر است ميزان درختان نر از 4درصد بيشتر انتخاب گردد.
روش پيوند جهت تغيير رقم
روش پيوند T كاراترين و عمده ترين روشی است كه بطور عمومي براي عمل پيوند پسته استفاده مي شود. پيوند T در اوایل مرداد یعنی زمانی كه پايه پوست خوبي مي دهد و به سادگي قابل كندن است، قابل انجام مي باشد.
انتخاب پيوندك مناسب براي عمل پيوند، از ضروريات مي باشد. انتخاب پيوندك بايد از شاخه هاي نيمه سخت و يا از شاخه بدون ميوه انتخاب شود. جوانه هاي رويشي از نظر اندازه كوچكتر از جوانه هاي گل هستند و معمولاً در پايين شاخساره هاي رشد فصل جاري ديده مي شوند. جوانه هاي رويشي شكل كشيده داشته و نوك آنها تيزتر است در حاليكه جوانه هاي گل حالت گرد داشته و نوك آن تيزي كمتري دارد. شاخساره هاي فصل جاري كه رشد سريعتر داشته و طول آن بيشتر از 50 سانتيمتر باشد (شاخه هاي نرك) بيشترين جوانه هاي رويشي را داشته و براي گرفتن پيوندك بهتر است.همچنين درختان جوان پسته با 6 سال عمر بهترين منبع جهت انتخاب پيوندك مي باشد. بعد از عمل پيوند، محل پيوند بايد با يك نوار با نخ تميز بسته شود.

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید